Duitsers maken grootste Holocaust monument?

Het grootste gedenkteken voor vermoorde joden 

Toen het stof van de Tweede wereldoorlog ner gedaald was kon begonnen worden met de rouwverwerking en het gedenken. Over heel Europa verschenen herdenkingsmonumenten en gedenktekens.

De schaal van de waanzin en het leed van miljoenen vermoordde mensen moest op de een of andere manier gevat worden in Holocaustmonumenten. Maar hoe doe je dat in vredesnaam?  Het is natuurlijk onmogelijk om het leed dat de nazi’s veroorzaakten in een gedenkteken te vatten.

De pogingen daartoe onderscheiden zich in twee benaderingen. Een die met kleine intieme monumenten die het leed terugbrengt naar het menselijke individuele verhaal. Bijvoorbeeld een ontroerend monument in Hongarije op de plek waar Joodse mensen aan het water werden doodgeschoten. Hun schoenen werden verkocht; de lijken in het water gegooid.

Het monument bestaat uit schoenen van ijzer die op de kade : een kleine stille herinnering aan een gruwelijk groot misdrijf.

Een andere benadering is om monumenten te maken die soms bijna megalomaan zijn in afmetingen om vooral de schaal van de Nazi rassenwaanzin en de miljoenen doden te verbeelden.

Holocaust monument Berlijn

Het Berlijnse Holocaustmonument (“Denkmal für die ermordeten Juden Europas”) is zo’n monument dat vooral via zijn afmetingen de grootte van het leed probeert tonen. Gelegen in het centrum van Berlijn kun je dit monument onmogelijk missen. Het is maar liefst 3 voetbalvelden groot en bestaat uit ruim 2700 gigantische grijze betonblokken. De blokken verschillen allemaal in hoogte.

Het monument in Berlijn werkt bewust desoriënterend. De dicht op elkaar geplaatste betonblokken creëren een vervreemdend en benauwend effect.  Als je door het monument heen loopt vraag je je af wat de idee achter het monument is. Wat wilde de ontwerper er mee uitdrukken en waarom koos hij voor deze materialen en dit ontwerp?

Begraafplaats met grafzerken?

Op het eerste oog lijkt het op een gigantische begraafplaats. Erg grijs en bijna alleen maar steen.  Zou het monument grafzerken proberen te verbeelden? De overheersende kleur grijs zou wel eens kunnen refereren aan de as van de verbrande concentratiekamp slachtoffers. Vanuit de lucht lijkt het gigantische veld grijze stenen te golven.

Ontwerper holocaust monument

Voor de ontwerper van Amerikaanse origine Peter Eisenman heeft de plek geen specifieke betekenis. Dat lijkt me nogal vreemd, in ieder geval heeft de plek door het monument nu wel degelijk een speciale betekenis gekregen. De betonblokken vertellen op een onorthodoxe manier het verhaal van de holocaust. Je kunt er niet omheen.

Eisenman wilde dat de golvende zee van betonblokken desoriëntatie en isolement op zouden roepen. Om daarmee de ervaringen van onderdrukte mensen uit de Nazitijd te verbeelden. En het is  inderdaad zo dat wanneer tussen de eindeloze rijen blokken loopt de smalle paadjes en eindeloze gangen je een gevoel van benauwdheid, onzekerheid en onveiligheid geven. Je kunt niet zien wat er om de hoek van ieder beton blok is. Als snel krijg je het gevoel van geen uitweg meer weten te vinden. Een steenkoud en dodelijk labyrint waar niets groeit en niets je veiligheid kan geven.

Zoals gezegd bestaat het monument uit ruim 2700 betonblokken die in hoogte varieren van 20 cm tot 4,70 meter. De onderlinge afstand tussen de blokken is overal precies 95 cm. Onder het monument is een ruimte met een permanente expositie over de Holocaust ingericht.

Zyklon-b en graffiti? 

Dat de geschiedenis in Berlijn nooit ver weg is bleek toen de bouw van het monument tijdelijk moest worden stilgelegd. Het bleek dat het bedrijf dat nu de anti-graffiti coating leverde in de Tweede Wereldoorlog bij de productie van Zyklon B betrokken was geweest. Zyklon-B was een bestrijdingsmiddel tegen ongedierte dat in de gaskamers gebruikt werd om de Joden uit te roeien.

Nadat bleek dat de producent voldoende afstand van zijn verleden had genomen werd de bouw weer hervat. Maar het is duidelijk dat de spoken van het nazi-verleden nog altijd huizen in het DNA van Berlijn.

De geschiedenis is in Berlijn altijd heel dichtbij. Dichterbij dan je op het eerste oog zou vermoeden. wachten.  Het Holocaust monument kon op 10 mei in 2005 worden ingewijd. Helaas kon ik niks terug vinden over hoe die inwijding is gegaan. Het zou interessant zijn om te weten hoe dat georganiseerd was.

Helaas is het noodzakelijk dat alle blokken behandeld werden met beschermende laag tegen graffiti. Daarnaast is er beveiligingspersoneel om te voorkomen het monument beschadigd wordt.  Het is triest dat dit noodzakelijk is. Of de graffiti artiesten hebben geen historisch besef of missen elke  vorm van respect en beschaving.

Respectvol gedenken?

Een gedenkteken gedenkt meestal mensen die een offer gebracht hebben en vraagt om respect. Dit gedenkmonument is echter uitnodigend voor kinderen om in te rennen en op te klauteren. De lange smalle gangen zijn natuurlijk heel spannend. Je kunt kinderen niet kwalijk nemen dat zij van blok tot blok proberen te springen. Voor hen is het vergelijkbaar met een grote speeltuin. Maar kinderen hebben ouders die wél hun kind in de hand mogen houden en die de verantwoordelijkheid hebben om hen bij te brengen dat sommige dingen soms niet passen.

Het heeft echter weinig zin om je er aan te ergeren en misschien kun je het beter zien als symbool voor het leven dat ondanks alle ellende en dood altijd maar weer doorgaat.   

Holocaust monument adres

Dit grote Holocaust monument bereik je met de U-Bahn ( station Brandenburger Tor of station Potsdamer Platz).

Adres: Cora-Berliner-Straße 1

OV: U55 Brandenburger Tor, U2 of S Potsdamer Platz

Toegang monument en expositie zijn gratis

Een ander minder monumentaal Holocaust gedenkteken staat https://www.memorabel.nl/indrukwekkend-holocaust-monument/

Memorabel Afscheidsmonumenten

Als grafkunstenaar nodig ik nabestaanden graag uit om actief mee te denken en helpen bij het ontwerpen van een persoonlijk afscheidsmonument of gedenkteken.

Jeroen Stok van Memorabel maakt stijlvolle en bijzondere grafkunst. Ook bijzondere en eigentijdse gedenktekens voor een kindergraf of een babymonumentje. Hij ontwerpt monumenten die aansluiten bij uw verhaal, wensen en eisen. Wilt u weten wat de mogelijkheden zijn van RVS, corten of glas? Bekijk de website of maak een afspraak. Bel 0320-218676 of mail info@memorabel.nl.

Met aandacht en respect vertaalt Jeroen Stok uw wensen zorgvuldig in een bijzonder en uniek gedenkteken. Gratis vrijblijvend advies over een persoonlijke grafsteen of grafmonument. Neem contact op voor een vrijblijvend kennismaking.

Jeroen Stok

Dit artikel werd geschreven door Jeroen Stok, kunstenaar van RVS beelden en kunstwerken die ook persoonlijke grafkunstmonumenten in opdracht maakt. 

Memorabel Afscheidsmonumenten – Jeroen Stok

Moezelstraat 72

8226LB Lelystad

06-49 351 338